अल्बानिया घुम्दा सम्झिएको नेपाल : शहरी योजनाहरुको तुलनात्मक यात्रा र सिकाई

 

अल्बानियाका शहरहरू दुर्रेस, तिराने र बेरातको अनुभव र नेपालका शहरहरू काठमाडौं र वीरेन्द्रनगरको तुलनाले हामीले सुरुमा उठाएका प्रश्नहरू: के भूगोल साँच्चै नियति हो? वा संस्थाहरू, इतिहास र राजनीतिले कुनै स्थानको भविष्य निर्धारण गर्छन्? को जवाफ दिन्छ।

कुनै पनि स्थानको भविष्य त्यसको भौगोलिक अवस्थितिमा मात्र निर्भर हुँदैन, बरु त्यसलाई आकार दिने नीति, संस्था, र राजनीतिक इच्छाशक्तिमा निर्भर हुन्छ। यद्यपि, यो जिम्मेवारी केवल सरकारको मात्र नभई नागरिक, समुदाय र संस्थाको सामूहिक प्रयासमा टिकेको हुन्छ, जुन शहरी विकासको सम्पूर्ण प्रक्रिया—परिकल्पनादेखि योजना, कार्यान्वयन र अनुगमनसम्ममा आवश्यक छ। इतिहासले देखाउँछ कि ठूला राजनीतिक परिवर्तनका समयमा, उचित नियमन र नियन्त्रणको अभावमा, शहरी विकासको योजना तहसनहस हुने र ऐतिहासिक विरासतहरू ध्वस्त पारिने सम्भावना उच्च हुन्छ। जहाँ नेपालले विदेशी शक्तिको उपनिवेशबाट जोगिँदै आफ्नै परम्परागत शहरी स्वरूपहरू (काठमाडौं उपत्यका) र नयाँ पहलहरू (वीरेन्द्रनगर) लाई आन्तरिक राजनीतिक संक्रमणका क्रममा क्षति पुर्‍यायो, त्यहीँ अल्बानियाले ओटोमन र इटालियन उपनिवेशको प्रभावलाई आत्मसात गर्दै आफ्नो शहरी स्वरूपको निर्माण गर्‍यो। तर, अल्बानियाका शहरहरू विशेष गरी दुर्रेस, जसको समुद्रसँगको पहुँच छ, त्यहांका बासिन्दाहरूले यी ऐतिहासिक विरासत र भौगोलिक फाइदाका बाबजुद पनि पर्याप्त गुणस्तरिय सेवा पाएका छैनन् र तिनीहरू सेवा प्रदायकहरुसङ पनि सन्तुष्ट छैनन्। यी सबै पाठहरूले अन्ततः यो प्रमाणित गर्छन् कि भूगोलभन्दा पनि मानिसहरूको सामूहिक प्रयास, राजनीतिक चेतना र सुदृढ संस्थागत संरचनाले नै शहरको भविष्यको मार्गचित्र कोर्छ।

पुरा यता पढ्नुस