Perspectives - Madhab Raj Neupane

  त्यो कर्णाली, यो कर्णाली र भविष्यको कर्णालीः के हो विकास र योजनाको मियो? त्यो कर्णालीः स्वशासित हुँदासम्मको कर्णाली क्षेत्रको गौरवमय इतिहास धेरैहदसम्म लिपिबद्ध नभएता पनि, उपलब्ध दस्ताबेजहरुले त्यो बेलाको खस राज्यको समृद्धि र राजनीतिक तागत कति थियो भन्ने कुरो छिपेको छैन। १२ औं शताब्दीमा भौगोलिक रुपमा तिब्बत देखि गढवालसम्मको फैलावट मात्रै होइन, पर्वतीय क्षेत्रहरुमा भएको विकसित अब्बल नमुना राज्य, विस्तारै भाइभारदारहरुकै कचिङ्गलको फलस्वरुप टुक्रिदै गएर १८ औं शताब्दीसम्म आइपुग्दा कमजोर भै नेपाल एकीकरण हुँदाको समयपछि आफ्नो शासन आफै गर्ने अधिकार गुमाएको इतिहास छ। राजकाज, बन्द व्यापार, युद्ध कौशल, र धनसम्पत्तिले भरिपूर्ण त्यो बेलाको खसराज्यले निर्माण गरेका वैभवशाली भौतिक तथा सामाजिक संरचनाहरु स्वशासनको अधिकार गुमाएपछि दुरदराजको केन्द्रिकृत शासन पद्धतिबाट हुने उपेक्षाको शुरुवातसँगै यो क्षेत्रको अधोगति शुरु भएको मानिन्छ।     २१ औं शताब्दिसम्म आइपुग्दा त रोग, भोक र शोक, गरिबी, अशिक्षा र पछौटेपनको द्योतकको रुपमा कर्णाली बन्दै र बनाइदै गयो।  ऐतिहासिक उत्पीडनमा परेको यो क्षेत्रल...

  नीति तथा कार्यक्रम, बजेट, र  अर्थराजनीतिक व्यवस्थाको पुनर्संरचना: गुमेको एक ऐतिहासिक  तथा  स्वर्ण अवसर बहुदलीय संसदीय प्रजातन्त्रका २० वर्ष र संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक संविधानपछि भएको निर्वाचन पश्चात देशमा स्थानीय तह, प्रदेश र संघमा स्पष्ट बहुमत प्राप्त सरकारले आफ्नो कार्यकालको करीब करीब आधा समय गुजारिसकेका छन्। विश्व कोरोना सृजित महामारीले आक्रान्त भएको छ भने त्यसले बहुआयामिक (आर्थिक, सामाजिक, राजनीतिक) चुनौतिहरू सृजना भएका छन्। यो महामारीले एकातिर मानवले प्रकृतिमाथि विकासका नाममा गरेको चरम शोषण र निर्मम दोहनको प्रतिफल कस्तो हुन सक्छ भन्ने निकट भविष्यको 'झल्को' दिएको छ भने अर्कोतिर राजनीतिक नेतृत्व, राजनीतिक पहलकदमी र सरकारको अवैज्ञानिक सोच, स्वार्थ केन्द्रीत र लहडमा हुने निर्णयले कसरी नागरिकको बाँच्न पाउने अधिकारको रक्षा गर्न असमर्थ हुन्छन् भन्ने उजागर गरेर दुषित राजनीतिले कसरी विपदमाथि विपद ल्याउँछ भन्ने चेतना एक हदसम्म बढाइदिएको छ। यससँगै विश्वभरिनै समग्र राजनीतिक पद्धति, नेतृत्व र यसले लिने भविष्यको बाटोको बारेमा वहस शुरू भएको छ। विश्वभरी आतंक मच्च...