Perspectives - Madhab Raj Neupane

  जदौ! आज यमपन्चकको अन्तिम दिन भाईटीका, दीदीबहिनीको हातबाट दाजुभाईले सप्तरङ्गी टीका लगाउने दिन! भौगोलिक रुपमा बहिनी सङ टाढा भएर टीका लगाइमाग्न नपाएको दशकौँ भैसक्यो! किन किन मेसो मिलेको छैन! आशा छ आउने बर्ष जसरी पनि लगाउन पाइयोस्! पुल्चोक क्याम्पस पढ्ने बेलामा दशैँ तिहार विदामा घर आउँदा खिचेको यो फोटोले उतिबेलाको तिहारको सम्झना दिलाउँछ! तिहार आउँदा कार्तिकको अन्त्य वा मङ्सिर लाइसकेको हुन्थ्यो! घाँस अनि धान काटेर भित्र्याइसकेको समय हुनाले हरियाली लगभग सकिइसकेओ हुथ्यो! जाडो मौसम शुरु हुने बेला भएकोले बिहान सेतो तुसारो देखिन्थ्यो अनि पानी पनि चिसो हुन्थ्यो! गाउँघरमा फुल रोप्ने चलन त्यत्ति हुन्थेन! सयपत्री र मखमली फुल निकै कम घरमा हुन्थ्यो! हाम्रो घरमा भने सयपत्री पराल ले छोपेर टन्नै राखिएको हुन्थ्यो! तिहारमा फुलको माला लगाएर हिड्नु पनि छुट्टै मज्जा लाग्थ्यो! मलाई बहिनिले जुम्लामै टीका लगाईदिने बेलासम्म रातो र पहेलो टीकाको लामा लामा घर्सा निधारभरी लगाएको याद छ! त्यो बाहेक अरु रङ लगाइएन ! तर बहिनि काठमाडौं आएपछिको तिहारमा भने सप्तरङ्गी टीको लगाएको याद छ! तिहार भन्ने वित्तिकै देउसी र भ...

  जदौ! आज विश्व चर्पी दिवस! चर्पीको कुरा गर्ने वित्तिकै पुरानो झझल्को आइरहन्छ! गाउँगाउँमा चर्पी निर्माण अनि प्रयोगको अभियान लिएर हिडियो! एक जमाना थियो चर्पीको आवश्यकता र महत्वबारे बुझाउन नाटक, सभा, जुलुश, कक्षा, अवलोकन भ्रमण, छड्के चेकजाँच सबै गरियो! चर्पीका प्यान, पाइप, सिमेन्ट लगायत हेलिकप्टर बाट ओसारेर समेत, दक्षमिस्त्री र ढुवानी ज्याला समेत अनुदानमा दिएर चर्पी बनाउन लगाईयो! जुम्लामा 'चर्पी र चुला, गाँजर र मुला' भनेर शुरु भएको चर्पीनिर्माण अभियान २० बर्ष पछि पनि उस्तै चलिरहेकै छ! भलै चर्पीको महत्व, त्यसको डिजाइन, प्रयोग अनि उपादेयता अकल्पनिय हिसाबले बढेको छ! तर सार्वजनिक संस्था र सार्वजनिक स्थानमा शौचालय विशेष गरी विद्यालय तथा बजारक्षेत्रमा सबैलाई पहुँच पुग्ने शौचालय चाहि अझैँ पनि सपना नै छ! हुनत शौचालय र सरसफाईको अवस्था सुधार गर्न सामाजिक र गैरसरकारी क्षेत्रको महत्वपुर्ण भुमिका थियो! तर अहिले फर्केर हेर्दा बिसौँ बर्ष सम्म पनि उहि काममा अल्झेको देखेर भने दिक्क लाग्ने रहेछ! उहि प्रकृया दोहोरिनु उति गतिलो काम भने होइन! यसपालीको नाराले भने यो दोहोरिएको कामलाई औचित्यपुर्ण बना...